Dhikr in Versammlung, Dhikrullāh [Gedenken an Allāh]

»Wahrlich, es gibt Engel, die auf den Straßen herumlaufen auf der Suche nach Menschen, die Dhikr durchführen. Wenn sie auf eine Gruppe von Menschen, die in Dhikr tätig sind gekommen sind, rufen sie (zu anderen Engeln): „Kommt her eure Nahrung!“ Sie breiten ihre Flügel über sie (Menschen), bis in den Himmel. Ihr Herr bittet sie (die Engel), während Ihm bewusst (von der Situation der Menschen in Dhikr) ist, „Was sagen Meine Diener?“ Die Engel antworten: „Sie verherrlichen und preisen Dich.“«
 
[Sahih Al-Bukhari, Band 8 Seite 87, Dar Tauq An-Nājah]

In einem anderen Hadith lesen wir: »„Wenn ihr über die Gärten von Jannah kommt, erhaltet ihr einen Teil von ihr.“ Die Leute fragten: „Was ist der Garten Jannah [Paradiesgarten]?“ Er (der Prophet) antwortete: „Die Dhikr-Versammlungen.“«
 
[Sunan At-Tirmidhi, Band 5 Seite 532, Shirkatū Maktabāh]

عَنْ أَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ، قَالَ: خَرَجَ مُعَاوِيَةُ عَلَى حَلْقَةٍ فِي الْمَسْجِدِ، فَقَالَ: مَا أَجْلَسَكُمْ؟ قَالُوا: جَلَسْنَا نَذْكُرُ اللهَ، قَالَ آللَّهِ مَا أَجْلَسَكُمْ إِلَّا ذَاكَ؟ قَالُوا: وَاللهِ مَا أَجْلَسَنَا إِلَّا ذَاكَ، قَالَ: أَمَا إِنِّي لَمْ أَسْتَحْلِفْكُمْ تُهْمَةً لَكُمْ، وَمَا كَانَ أَحَدٌ بِمَنْزِلَتِي مِنْ رَسُولِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَقَلَّ عَنْهُ حَدِيثًا مِنِّي، وَإِنَّ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ خَرَجَ عَلَى حَلْقَةٍ مِنْ أَصْحَابِهِ، فَقَالَ: «مَا أَجْلَسَكُمْ؟» قَالُوا: جَلَسْنَا نَذْكُرُ اللهَ وَنَحْمَدُهُ عَلَى مَا هَدَانَا لِلْإِسْلَامِ، وَمَنَّ بِهِ عَلَيْنَا، قَالَ: «آللَّهِ مَا أَجْلَسَكُمْ إِلَّا ذَاكَ؟» قَالُوا: وَاللهِ مَا أَجْلَسَنَا إِلَّا ذَاكَ، قَالَ: «أَمَا إِنِّي لَمْ أَسْتَحْلِفْكُمْ تُهْمَةً لَكُمْ، وَلَكِنَّهُ أَتَانِي

جِبْرِيلُ فَأَخْبَرَنِي، أَنَّ اللهَ عَزَّ وَجَلَّ يُبَاهِي بِكُمُ الْمَلَائِكَةَ

Abu Sa'id al-Khudri (Radiyallahu 'Anh) sagte:

Mu'awiya (Radiallahu 'Anh) betrat ein Kreis(versammlung) im Masjid und sagte: "Was hat euch dazu geführt hier zu sitzen?" Sie sagte: "Wir sitzen um Allah zu erwähnen." Er sagte: "Bei Allah, hat euch nur das dazu geführt hier zu sitzen?" Sie sagte: "Bei Allah, uns hat nichts außer das dazu geführt hier zu sitzen." Er sagte: "Ich verlangte von euch nicht zu schwören um euch zu verdächtigen, doch keiner von euch hat weniger Hadithe vom Gesandten Allahs (Salallahu 'Alayhi wa Sallam) überliefert als ich. Und wahrlich der Gesandte Allahs (Salallahu 'Alayhi wa Sallam) betrat ein Kreis (versammlung) von seinen Gefährten. Er sagte: "Was hat euch dazu geführt hier zu sitzen?" Sie sagten: "Wir sitzen um Allah zu erwähnen und ihm lobzupreisen, weil er uns zum Islam rechtgeleitet und mit ihm getestet hat." Er (Salallahu 'Alayhi wa Sallam) sagte: "Bei Allah, hat euch nur das dazu geführt hier zu sitzen?" Sie sagte: "Bei Allah, uns hat nichts außer das dazu geführt hier zu sitzen." Er sagte: "Ich verlangte von euch nicht zu schwören um euch zu verdächtigen, doch Jibril ('Alayhissalam) kam zu mir und benachrichtigte mich, dass Allah 'Azza wa Jalla euch vor den Engeln lobt."

[Sahih Muslim, Nr. 2701]

[Die Dhikr Versammlung]

Jabir ibn 'Abdullah (Radiyallahu 'Anh) berichtet:

Eines Tages kam der Gesandte Allahs (Sallallahu Alayhi wa Sallam) zu uns und sagte: "Oh ihr Menschen, wahrlich gibt es eine gruppe von Engeln, die an den Dhikr orten teilnehmen. Daher Ernährt euch von den Paradies Gärten. Sahāba fragten: „Wo sind die Paradiesgärten, oh Gesandter Allahs?“ Er (der Prophet) antwortete: „Die Dhikr-Versammlungen.“ Eilt Tag und Nacht zu den Dhikr-Versammlungen."[...]

[İbn Hajar al-Asqalânî, al-Matâlib'ul-âliyya, Band 3, Nr. 3380; Abû Ya’lâ, Musnad: 1865; Bazzar: 3064; Hâkim, al-Mustadrak: 1/494.]

'Alâ ibn Ziyâd (Radiyallahu 'Anh) berichtet dass, der Prophet Muhammad (Sallallahu Alayhi wa Sallam) sagte:

"Eilt zu den Paradiesgärten!" Ich sagte: "Oh Gesandter Allahs! „Wo sind die Paradiesgärten?“ Er (der Prophet) antwortete: „Die Dhikr-Versammlungen.“

[İbn Hajar al-Asqalânî, al-Matâlib'ul-âliyya, Band 3, Nr. 3383]

Mu'adh Ibn Jabal (Radiyallahu 'Anh) berichtet:

Wir waren mit dem Gesandte Allahs (Sallallahu Alayhi wa Sallam) im Tal von Yanbu unterwegs, und der Gesandte Allahs (Sallallahu Alayhi wa Sallam) blieb plötzlich stehen und sagte: "Oh Mu'adh! Wo sind die „As Sabikun“ (die durch den Zustand der Nähe den höchsten Stand haben)?" Ich sagte: "Einige sind an uns vorbei geeilt und andere wiederum zurück geblieben." Er (der Prophet) fragte: "Oh Mu'adh! Wo sind die „As Sabikun“? Sie sind mit nichts anderes ausser Dhikrullah (gedenken Allahs) beschäftigt. Daher wer von den Paradies Gärten Ernährt werden möchte, soll Allah oft preisen.

[İbn Hajar al-Asqalânî, al-Matâlib'ul-âliyya, Band 3, Nr. 3386]

Bûsîrî sagte: "Ishâk, Abu Bakr ibn Abi Shaybah berichten diesen Hadith." (2/7)

[Lautes oder Leises Dhikr beides ist richtig]

Imam Jalālud-Dīn as-Suyūṭī, raḥimahuʾllāh, sagte:
«In der Tat, es gibt nichts Unbeliebtes hierzu. Viele Ahādīth des Propheten (sallallahu alayhi wa sallam) besagen tatsächlich, dass das offene und laute Dhikr bevorzugt wird. Es sind auch solche Ahādīth, die stillen Dhikr rechtfertigen. Beide Ansichten sind richtig in Bezug auf die variierenden Natur der Individuen.»

الجواب - إنه لا كراهة في شيء من ذلك وقد وردت أحاديث تقتضي استحباب الجهر بالذكر وأحاديث تقتضي استحباب الأسرار به والجمع بينهما أن ذلك يختلف باختلاف الأحوال والأشخاص

[al-Hāwī li-l-Fatāwī الحاوي للفتاوي, Band 1 Seite 422]

فَإِذَا قَضَيْتُم مَّنَاسِكَكُمْ فَاذْكُرُوا اللَّهَ كَذِكْرِكُمْ آبَاءَكُمْ أَوْ أَشَدَّ ذِكْرًا ۗ فَمِنَ النَّاسِ مَن يَقُولُ رَبَّنَا آتِنَا فِي الدُّنْيَا وَمَا لَهُ فِي الْآخِرَةِ مِنْ خَلَاقٍ [Sure 2:200]

Und wenn ihr eure Hadsch beendet habt, dann gedenket Allahs, wie ihr eurer Väter (früher) gedacht habt mit noch lauterem Gedenken. Unter den Menschen gibt es welche, die sagen: «Unser Herr, beschenke uns im Diesseits.» Diese haben im Jenseits keinen Anteil.

Was das tanzen/hüpfen (حَجَلَ) angeht von Zayd, 'Ali und Ja'far (Radiyallahu 'Anhum) es ist wie folgt:

حَدَّثَنَا أَسْوَدُ يَعْنِي ابْنَ عَامِرٍ، أَخْبَرَنَا إِسْرَائِيلُ، عَنْ أَبِي إِسْحَاقَ، عَنْ هَانِئِ بْنِ هَانِئٍ، عَنْ عَلِيٍّ، قَالَ: أَتَيْتُ النَّبِيَّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَنَا وَجَعْفَرٌ، وَزَيْدٌ، قَالَ: فَقَالَ لِزَيْدٍ: " أَنْتَ مَوْلَايَ فَحَجَلَ، قَالَ: وَقَالَ لِجَعْفَرٍ: " أَنْتَ أَشْبَهْتَ خَلْقِي وَخُلُقِي "، قَالَ: فَحَجَلَ وَرَاءَ زَيْدٍ، قَالَ: وَقَالَ لِي: " أَنْتَ مِنِّي، وَأَنَا مِنْكَ "، قَالَ: فَحَجَلْتُ وَرَاءَ جَعْفَرٍ

'Ali (Radiyallahu 'Anh) sagte: Ich kam zusammen mit Ja'far und Zayd zum Gesandten Allahs (Salallahu 'Alayhi wa Sallam). Er sagte zu Zayd: "Du bist mein Mawla." So kam er in Jazba und fing an (aus Freude) zu hüpften. Er sagte zu Ja'far: "Du ähnelst mir in meiner Gestalt und meinem Verhalten." Er kam in Jazba und fing an hinter Zayd (vor Freude) zu hüpfen. Er sagte mir: "Du bist ein Teil von mir und ich ein Teil von dir." Daraufhin kam ich auch in Jazba und hüpfte hinter Ja'fer.

[Imam Ahmad ibn Hanbal, Musnad, Nr. 857]

Ali (Radiyallahu 'Anh) und Fudayl ibn Iyad (Rahimahullah) berichten:

"Die Sahaba bewegten sich während des (Dhikrullah's) Gedenken Allahs so, wie das Schaukeln der Bäume, während der Wind wehte."

[Abu Nu'aym, Hilyatu'l-awliya, Band 1/76, Band 10/388; Ibn Kathīr, al-Bidāyah wan-nihāyah, 8/6.]

-

Ali (Radıyallâhu Anh) ve Fudayl bin iyad (Rahimahullah) rivayet ettiler ki:
"Sahabeler Allah'ı zikr ederken, ağaçların şiddetli rüzgarda sağa sola sallanması gibi sallanırlar'dı."

[Ebû Nu’aym, Hilyetu’l-Evliyâ, cilt 1/76, cilt 10/388; İbni Kesir, el-Bidâye ve n-Nihâye cilt 8/6]

Ibn Abbās (Radiyallahu 'Anh) sagt: Nach dem Gebet machten wir den lauten Dhikr.

[Imam Nawawi, Kitab al-Adhkar, Nr. 181]

In Sharh dazu lesen wir, Ibn Abbās (Radiyallahu 'Anh) war damals ein Kind. Und der Prophet (sallallāhu alayhi wa sallam) brachte den sahaba den Dhikr bei. So sagte Ibn Abbās (Radiallahu anh) [als kind]: "Ich wusste dass, das Gebet zu Ende war, wenn ich den Dhikr hörte."

Die Gelehrte sehen den lauten Dhirk nach dem Gebet als erlaubt, und dieser Überlieferung ist eines davon darunter ibn Hazm az-Zahirī. İbn Hajar al-Asqalânî sagt das es erlaubt ist in seinem Sharh. [Fath'ul Bari, Band 2, s.281]

´Abdullah ibn Abbas (Radiyallahu Anh) berichtet, dass Rasulullah (sallallahu alayhi wa salam) sagte:

"Macht Dhikr auf so eine Art und Weise, dass die Munafiqin anfangen zu sagen: Er gibt an."
[Mu´dscham al Kabir, Band 12, Seite 169, Hadith Nr. 12786 und Tafsir ibn Kathir, Band 3, Seite 496]

"Macht soviel Dhikr, bis die Leute sagen: Er ist verrückt geworden."
[Sahih ibn Hibban, Band 3, Seite 99, Hadith Nr. 817]

***
Imam Ahmad ibn Hanbal und Ibn Hibban (Radiyallahu Ta´ala anhum) Stuften die beiden Hadithe als sahih ein.

[Imam ibn Rajab al-Hanbali schrieb in Dschami´ al-Ulum, Band 2, Seite 513];

Imam al Hakim (Radiyallahu anh) stufte letzteren Hadith als sahih ein.

[Hâkim al-Mustadrak, Kitab ad-Du´ah, Nr. 1882]

Der Gesandte Allah's (Sallallahu Alayhi wa Sallam) sagte: خير الذكر الخفى و خير الرزق ما يكفى
"İm verborgenen (leises) Ḏhikr steckt mehr khair, und (der khair) des Rizq (Versorgung), ist die ausreichende Menge."

[Imam Ahmad bin Hanbel, Al-Musnad, 1/172; Suyūṭī, al-Jami'us Saghir, nr. 4009; Abu Ya'la, Al-Musnad, nr. 731; Imam Bayhaqî, Shuab'ul iman, nr. 552; ibn Hibban, As-Sahih, nr. 809]

Mutter der Gläubigen Āʾisha (alayhi salam) sagte:

"Der Prophet, Allah's (sallallahu alayhi wa salam), gedenkte Allah in jedem Moment."

[Riyad as Salihin, Kitab adh Dhikr, Nr. 1444]

Der Takrir im Dhikr des Namen ALLAHs im Hanafi und Schafi´i Madhhab,

Der Gesandte ALLAHs, ALLAHs Segen und Frieden seien auf ihm, seiner Familie und seinen Gefährten, sprach:

„Die Stunde wird nicht eintreffen solange jeder ›ALLAH ALLAH‹ sagt.“

[Sahih al Muslim, Kitab al Iman, Kapitel 66, Nr. 148]

Imam Yahya ibn Scharaf an Nawawi asch Schafi´i, möge ALLAH ihm gnädig sein, sagte bezüglich dieser Überlieferung:

„Und wisse, dass alle Erzählungen über den Takrir (Wiederholung) des Namens von ALLAH, Erhaben ist Er, in den beiden Versionen (der Überlieferung) einig (muttafaq) sind.“

[Sharh Sahih al Muslim, Kapitel 66, Seite 234f, Nr. 148]

Imam ´Ali al Qari al Hanafi, möge ALLAH ihm gnädig sein, kommentierte die andere Version des Hadiths wie folgt:

„Anas überliefert von dem Gesandten ALLAHs, ALLAHs Segen und Frieden auf ihm, dass er sagte: »Die Stunde wird nicht eintreffen, bis die Leute auf der Erde nicht mehr ›ALLAH ALLAH‹ sagen«
Der Takrir dieses Begriffs vermehrt das Gedenken an Ihn. Und es wurde gesagt »ALLAH genügt« oder »Er ist der Herr«, das Erste ist subjektiv und das Zweite prädikativ und in der Abschrift stehen sie im (Modus) Nasb.
Der Kommentator sagt: »Die Aussage ›ALLAH ALLAH sagen‹ bedeutet subjektiv und prädikativ: ›ALLAH verdient angebetet zu werden und niemand anderes als Er.‹« Wenn es im Nasb steht, dann ist es eine Warnung, wie ›Fürchte ALLAH und bete Ihn an‹, dann ist eigentlich dies die Bedeutung: »Die Stunde wird nicht eintreffen bis es keinen Muslim auf der Erde gibt, der sagt ›Fürchte ALLAH‹ und es wird keinen Muslim geben der ALLAH gedenkt.«
Das Dasein der Welt hängt davon ab, ob es noch Gelehrte, Tugendhafte und Gläubige gibt und deswegen sagt ALLAH im Qur`an:

{Diejenigen, die ALLAH im Stehen, im Sitzen und auf der Seite liegend gedenken und über die Schöpfung der Himmel und der Erde nachdenken und sagen: ‘Unser Herr, Du hast all das nicht umsonst geschaffen. Gepriesen seist Du! Behüte uns vor der Strafe des Feuers!‘}

Das bedeutet, dass ALLAH nichts ohne eine Weisheit erschaffen hat.
ALLAH hat die Menschen nur erschaffen, damit sie Ihm dienen und Ihm gedenken. Wenn der Mensch dies unterlässt, wird er ein Verlierer sein und die Stunde wird eintreffen.

Al Mudhhir sagte: »Die Segen der Gelehrten, Tugendhaften und Gläubigen erreicht alle auf dieser Welt, die Menschen, Dschinn, Tiere und die Natur.«
In einer anderen Erzählung sagt er: »Die Stunde wird nicht eintreffen bis nur noch ein einziger ›ALLAH ALLAH‹ sagt.«
Überliefert von Muslim, Ahmad und Tirmidhi.“

[Mirqat al Mafatih Sharh al Mischkat al Masabih, Band 10, Kitab al Fitan, letztes Kapitel, Seite 172f, Nr. 5516]

Imam Muhammad al-Ghazali, möge ALLAH mit ihm gnädig sein, schrieb:

„Wisse dass wer ständig ›ALLAH ALLAH‹ sagt, mit dem Herz, nicht mit der Zunge, bis er sich selbst und die ganze Welt vergisst und ihm nichts bewusst ist ausser ALLAH, Erhaben ist Er, dann wenn das passiert und er wach wird, blüht sein Herz auf und er sieht im Wachzustand, was man im Traum sieht. Die Seelen der Engel werden ihm als wunderschöne Gesichter sichtbar sein und er sieht die Propheten und bekommt Nutzen(¹)(²) von ihnen und die Gunst (ALLAHs) und ihm wird die Herrschaft (ALLAHs) über die Erde und Himmel (in schönster Weise) sichtbar sein.“

[Kimiya Sa´dat (Farsi), Seite 30]

_______
Anmerkung:
(¹)Nutzen bedeutet hier in der Bedeutung des persischen Wortes Tabaruk, das heisst, dass ALLAH ta´Ala Segen herabkommen lässt, welche den Dhakir erreichen.
(²)Hier sollte beachtet werden, dass es haram und sogar eine Form von Schirk ist, mit der Absicht für die Erlangung dieser Zeichen Dhikr zu machen. Wie Imam ´Abd ur Rahman ibn Khaldun al Hadrami al Maliki, möge ALLAH mit ihm gnädig sein, darüber schrieb: „(...) denn tatsächlich ist das in Wahrheit Schirk. Einige (Gelehrte) sagten: »Wer auch immer Marifah für Marifah (und nicht für ALLAH) erlangen wollte, so wurde gesagt, dass er das zweite (Schirk) erlangt«, deshalb ist ihre Hingabe nur um dem Herrn (nahe zu kommen) und für nichts anderes. Wenn währenddessen etwas (Karamah) erreicht wird, dann ist es aus Versehen und unabsichtlich erreicht worden. Viele hassen sie und fliehen vor ihr (der Karamah) wenn sie ihnen aus Versehen passiert und beachten sie nicht. Sie wollen nur (Dhikr machen) für ALLAH und niemanden sonst. Es ist bekannt, dass sie (Karamah) unter ihnen geschieht.“ [Muqaddimah, Seite 158]

"Das Herz ist ein Fisch, und Dhikr ist das Wasser. Belebe das Herz mit ständigem Dhikr."

[Shah Naqshiband Quddisa sirruhu]

Peygamber Efendimiz (Sallâllâhu Aleyhi ve Sellem), gizli zikir hakkında şöyle buyurmuştur:
"Zikrin en hayırlısı, gizli zikirdir."

[Îmam Ahmed, Müsned, 1/172; Ebû Ya´lâ, Müsned, 2/82; îbn Hibbân, Sahîh, nr. 809]

Onlar, iman etmiş ve gönülleri Allah’ın zikriyle sükûnete ermiş olanlardır. Şunu iyi bilin ki; kalpler ancak Allah’ı zikretmekle, anmakla huzura kavuşur!.. (Rad Suresi, 28.Ayet)

Kalp balık, zikir de sudur. Kalbi, daimâ zikirle yaşatmalıdır. [Şah-ı Nakşibend k.s]

فَإِذَا قَضَيْتُم مَّنَاسِكَكُمْ فَاذْكُرُوا اللَّهَ كَذِكْرِكُمْ آبَاءَكُمْ أَوْ أَشَدَّ ذِكْرًا ۗ فَمِنَ النَّاسِ مَن يَقُولُ رَبَّنَا آتِنَا فِي الدُّنْيَا وَمَا لَهُ فِي الْآخِرَةِ مِنْ خَلَاقٍ

Bakara 200. ayet: Fe izâ kadaytum menâsikekum fezkurûllâhe ke zikrikum âbâekum ev eşedde zikrâ(zikren), fe minen nâsi men yekûlu rabbenâ âtinâ fîd dunyâ ve mâ lehu fîl ahirati min halâk(halâkın).

Nihayet hac ibadetlerinizi bitirdiğiniz zaman, önceleri babalarınızı andığınız gibi, hatta daha kuvvetli bir anışla Allah'ı anın.

Resulullah Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem), toplanıp halka hâlinde zikir yapanların meclisini şöyle övmüştür:
Bir topluluk oturur da Allahu Teala’yı zikrederlerse, muhakkak onların etrafını melekler sarar, onları ilahi rahmet kaplar, üzerlerine sekinet iner, Allahu Teala onları, huzurundaki melekleri yanında anar.

[Sahih Müslim, Zikir, 11; Ebû Davud, Vitr, 14; Ahmed, el-Müsned, 3/92]

Bir defasında Efendimiz (sallallahu aleyhi ve sellem) zikir için toplanan bir halkaya uğradı ve:
“Ümmetim içinde benim kendileriyle birlikte olmamı emrettiği kimseleri yaratan Allah’a hamdolsun.” buyurarak aralarına oturup onları şereflendiler.

[Ibn Kesîr, Tefsîru'l-Kur'âni'l-Azîm, 5/2108; Suyûtî, ed-Durru'l-Mensûr, 9/522; Ebû Nuaym, Marifetu's-Sahâbe, nr. 4634]

ZİKİR HAKKINDA AYETLER

Kitâbtan sana vahyedileni oku ve namazı da kıl. Çünkü namaz kötü ve iğrenç şeylerden men'eder. Elbette Allah'ı anmak, en büyük(ibâdet)tir. Allah, ne yaptığınızı bilir. (Ankebût: 45)

Öyle ise beni anın ki, ben de sizi anayım; bana şükredin, nankörlük etmeyin. (Bakara: 152)

Bizi anmaktan yüz çeviren ve dünyâ hayâtından başka bir şey istemeyen kimseden yüz çevir. (Necm: 29)

Rabbini, içinden yalvararak ve korkarak, yüksek olmayan bir sesle sabah akşam an, gafillerden olma! (A'râf: 205)

Muhakkak ben, (evet) ben Allah'ım, benden başka tanrı yoktur. (Yalnız) Bana kulluk et ve beni anmak için namaz kıl. (Tâhâ: 14)

Benî anmakta gevşeklik etmeyin. (Tâhâ: 42)

Ama kim beni anmaktan yüz çevirirse, onun için de dar bir geçim var. Kıyamet günü onu kör olarak (Yüce Dîvâna) süreriz. (Tâhâ: 124)

Kalbini bizi anmaktan alıkoyduğumuz, keyfine uyan ve işi, hep aşırılık olan kişiye itaat etme. (Kehf: 28)

Onlar inanan ve Allah 'ı anmakla gönülleri huzur bulan kimselerdir. İyi bilin ki gönüller, ancak Allah 'ı anmakla huzur bulur. (Ra'd: 28)

Namaz kılındıktan sonra yeryüzüne dağılın ve Allah 'm lütfundan (nasibinizi) arayın. Allah'ı çok anın ki başarıya eresiniz. (Cum'a: 10)

Ey inananlar, Allah'ı çok anın. Ve O'nu sabah akşam tesbih edin. (Ahzâb: 41-42)

Kendilerini ne ticaretin, ne de alışverişin Allah'ı anmaktan, namaz kılmaktan, zekât vermekten alıkoymadığı erkekler. (Onlar), yüreklerin ve gözlerin (dehşetten) ters döneceği günden korkarlar. (Nûr: 37)

Namazı bitirdiğiniz zaman ayakta, oturarak ve yanlarınız üzerinde (uzanarak) Allah'ı anın; güvene kavuştunuz mu namazı (tam) kılın. Çünkü namaz, mü'minlere vakitli olarak farz kılınmıştır. (Nisa: 103)

Ey inananlar, mallarınız ve çocuklarınız sizi Allah'ı anmaktan alıkoymasın. Kim bunu yaparsa işte onlar ziyana uğrayanlardır. (Münâfikûn: 9)

Şeytân onları kuşatmış (ruhlarına hâkim olmuş) onlara Allah'ı anmayı unutturmuştur. Onlar şeytânın hizbi(partisi)dir. Muhakkak ki şeytânın hizbi kaybedecektir. (Mücâdele: 19)

ZİKİR HAKKINDA HADİSLER

“Allah’ı zikredenle zikretmeyen, diri ile ölü gibidirler”  

[Buhârî, Deavât 67]

“İçerisinde Allah zikredilen evlerin misali ile içerisinde Allah zikredilmeyen evlerin misali, diri ile ölünün misali gibidir”
[Buhârî, Deavât 66; Müslim, Salâtü’l-Müsâfirîn 211, hadis no: 779]

"Allah'ı unutarak lüzumsuz konuşmalara dalmayın Çünkü Allah hatırlanıp zikredilmeden yapılan uzunca konuşmalar, kalbi katılaştırır Allah'tan en uzak olan kimse, kalbi katı olandır" [Tirmizî, Zühd, 62]

“Bir topluluk Allah’ı zikretmek üzere otururlarsa, melekler onları kuşatır, rahmet onları kaplar, üzerlerine sekîne (huzur, feyiz) iner ve Allah onları yanındakilere (meleklere) zikreder”  

[Müslim, Zikir 25, 30, hadis no: 2689, 2700, 4/2069; Tirmizî, Deavât 7, hadis no: 3375]

“Allah’ı zikreden bir cemaatle sabah namazı vaktinden güneş doğuncaya kadar birlikte oturmam, bana İsmâil’in oğullarından dört tanesini âzâd etmemden daha sevimli gelir Allah’ı zikreden bir cemaatle ikindi namazı vaktinden güneş batışına kadar oturmam dört kişi âzâd etmemden daha sevimli gelir”
[Ebû Dâvud, İlm 13, hadis no: 3667]

(Burada, Allah’ı zikirden maksat, her çeşit zikir olabilir: Kur’an tilâveti, tesbih, tehlil, tahmid, salevât, ilimle meşgul olmak, tefsir, hadis gibi şer’î ilimlerin öğrenilmesidir.

[Kütübü Sitte, c 6, s 520]

"Size amellerinizin en iyisini, Rabbinizin huzurunda en temizini ve derecelerinizde en yükseğini, altın ve gümüş infak etmekten daha hayırlısını, düşmanla karşı karşıya gelip siz onların, onlar sizin boyunlarınızı vurmaktan daha iyisini söyleyeyim mi?" buyurdu 'Evet' dediler "Allah'ı zikir" dedi.  

[Tirmizî, Deavât 6]

Muaz bin Cebel, Allah'ın Rasûlünden duyduğu son sözün şu olduğunu anlatıyor: 'Allah'a hangi amel daha hoş gelir?' dedim "Dilin, Allah'ı zikirle ıslanmış olarak ölmen" buyurdu. [et-Terğîb 2/395, Taberânî'den]

"Her şeyin bir cilâsı vardır; kalplerin cilâsı da Allah'ı zikretmektir İnsanı Allah'ın azâbından en çok koruyacak şey, ancak zikrullahtır" 'Allah yolunda cihad da mı (zikirden hayırlı) değil?' dediler "Hayır, kesilinceye kadar vuruşsa dahi" dedi.

[Buhârî, Deavât 5]

Hz Muaz bin Cebel (ra) anlatıyor: “Kul, kendini Allah’ın azâbından kurtarmada zikrullahtan daha etkili bir ameli işlememiştir”.  

[İmam Mâlik, Muvattâ, Kur’an 24, hadis no: 1, 211; Tirmizî, Deavât 6, hadis no: 3374; İbn Mâce, Edeb 53, hadis no: 3790]

"Cennet bahçelerini gördüğünüz zaman orada otlayınız" 'Cennet bahçeleri nedir?' diye soruldu "Zikir halkalarıdır" buyurdu.

[Tirmizî, Deavât 83; Ahmed bin Hanbel, 3/150]

“Allah’ın, yollarda dolaşıp zikredenleri araştıran melekleri vardır Allah Teâlâ’yı zikreden bir cemaate rastlarlarsa, birbirlerini 'aradığınıza gelin' diye çağırırlar (Hepsi gelip) onları kanatlarıyla kuşatarak dünya semâsına kadar arayı doldururlar Allah, -onları en iyi bilen olduğu halde- meleklere sorar: ‘Kullarım ne diyorlar?’ ‘Seni tesbih ediyorlar, Sana tekbir okuyorlar, Sana tahmîd (elhamdülillâh) okuyorlar Sana ta’zim (temcid) ediyorlar’ derler Rab Teâlâ sormaya devam eder: ‘Onlar Beni gördüler mi?’ ‘Hayır!’ derler ‘Ya görselerdi ne yaparlardı?’ ‘Eğer Seni görselerdi ibâdette çok daha ileri giderler; çok daha fazla ta’zim, çok daha fazla tesbihde bulunurlardı’ derler Allah tekrar sorar: ‘Onlar ne istiyorlar?’ ‘Senden cennet istiyorlar’ ‘Cenneti gördüler mi?’ der ‘Hayır Ey Rabbimiz!’ derler ‘Ya görselerdi ne yaparlardı?’ der ‘Eğer görselerdi, derler, ‘cennet için daha çok hırs gösterirler, onu daha ısrarla isterler, ona daha çok rağbet gösterirlerdi’ Allah Teâlâ sormaya devam eder: ‘Neden istiâze ediyorlar (sığınıyorlar)?’ ‘Cehennemden istiâze ediyorlar’ derler ‘Onu gördüler mi?’ der ‘Hayır Rabbimiz, görmediler!’ derler ‘Ya görselerdi ne yaparlardı?’ der ‘Eğer cehennemi görselerdi ondan daha şiddetli kaçarlar, daha şiddetli korkarlardı’ derler Bunun üzerine Rab Teâlâ şunu söyler: ‘Sizi şâhid kılıyorum, onları affettim!” Rasûlullah (sas) sözüne devamla şunu anlattı: “Onlardan bir melek der ki: ‘Bunların arasında falanca günahkâr kul da var Bu onlardan değil O başka bir maksatla uğramıştı, oturuverdi’ Allah Teâlâ; ‘Onu da affettim, onlar öyle bir cemaat ki, onlarla oturanlar da onlar sâyesinde bedbaht olmazlar’ buyurur”  

[Buhârî, Deavât 66; Müslim, Zikr 25, hadis no: 2689; Tirmizî, Deavât 140, hadis no: 3595]

Zikir; ıstılahta kelime olarak ezberleme, anma, anımsama, hatırlama, söylenmesi tavsiye edilen hamd, sena ve dua anlamlarında kullanılır.

Tasavvuf ıstılahında çok geniş yer tutan zikir, Allah-u Teâlâ’nın yüceliğini dile getirmek ve manevi olgunluğa ulaşmak gayesiyle belli bir isim ya da sözcükleri tekrarlamaktır.

Yüce Allah’ın (cc) bilinen güzel isimleri ve tevhid-i şerifle yapılan zikir, “zekere” fiilinin mastarıdır. Aslı zikir’dir. Türkçe de zikir şeklinde kullanılır. “Zükr” kelimesi ile aynı anlamdadır. Çoğulu “ezkar” ve “zükür” olarak gelir. Zikra kelimesi de, zikrin mübalağası olup çok zikretmek demektir. Zikir aynı kökten gelen kelimelerle birlikte, Kitabımız Yüce Kur’an da üç yüz’e yakın yerde geçmektedir

Allah-ü Teâlâ Hz.leri, Kuran’ı Kerim’in birçok ayetinde, kendisini zikretmemizi bize emretmiştir. Cenab-ı Hakk’ın beyan olunan bu emirleri ayetlerinde şu şekilde zikredilmektedir:

Allah (cc) Hz.leri buyuruyor ki;
“Ey İnananlar! Allah (cc) Hz.lerini türlü tesbihler çekerek çok zikrediniz ve O’nu (cc) sabah akşam tesbih ediniz. Zira o sizi karanlıklardan nura çıkarandır.” (Ahzab/41,42)
“Rabbinin ismini sabah ve akşam zikret habibim. Allah’ın (cc) zikrine bütün vakitlerde devam et.” (İnsan/25)
“Allah’ı (cc) çok zikredin, taki umduğunuza kavuşasınız.” (Cuma/10)
“Öyle ise beni anın ki, ben de sizi anayım. Bana şükredin, nankörlük etmeyin” (Bakara/152) buyurmuştur.

Üstadımız Abdullah Baba (ks) Hz.leri, kendisini Allah-ü Teâlâ’ ya adayan, O’nu her zaman ve her yerde zikreden, aynı zamanda insanların da zikretmesine vesile olan müstesna bir şahsiyetti. Kendisi, Allahü Teâlâ Hz.lerini zikretmenin en büyük ibadet olduğunu söyler, bu meselenin daha iyi anlaşılabilmesi için gerek yüce Kuran’a, gerekse Rasulullah Efendimizin hadis-i şeriflerine müracaat edilmesi gerektiğini bizlere anlatırdı.

Kur’an-ı Kerim ve hadislerde, zikrin faziletlerinden sıkça bahsedilmesine rağmen, günümüzdeki insanların zikrin hikmetini tam olarak idrak edemedikleri için zikrullahtan uzak kalmışlar ya da gerek görmeyerek kendilerini zikirden alıkoymuşlardır..!

       
CEHRİ ZİKİR – HAFİ ZİKİR

Cenab-ı Zülcelâl Hazretleri’ne vasıl olmanın iki yolu olduğunu; bu yollardan birisi “Hafi zikir”, diğerinin ise “Cehri zikir” olduğunu söyler. İki şekilde yapılan zikrullahı, şöyle ifade etmişlerdir;
“Peygamber (sav) Hazretleri, Mekke’den, Medine’ye hicret ederlerken, Sevr Mağarası’na müşrikleri aldatma maksadıyla sığındıklarında, yanında yol arkadaşı, can dostu olan Ebubekir Sıddık (ra) vardı. Ebubekir Sıddık (ra) Efendimiz mağara içerisinde, müşriklerin Rasulullah Efendimize zarar vereceği endişesiyle, korkuya kapılmıştı. Onun bu halini gören Sevgili Peygamberimiz:

Korkma Ya Ebubekir.! Dilini damağına yapıştır. “La İlahe İllallah” de. Üzülme! Allah (cc) Habir ismi şerifi ile haberdardır. Basir ismi şerifi ile bizi görür. Bize bizden yakın olan o’dur. (Veli ismi şerifi ile dostlarına yardım edendir. Âlim ismi şerifi ile bilendir. Semi’ ismi şerifi ile işitendir. Selam ismi şerifi ile selamete ulaştırandır....) Sen dediğimi yap, buyurdu.

Hz. Ebubekir-i Sıddık (ra) Efendimiz dilini damağına yapıştırarak, bir nefeste yirmi bir defa “La İlahe İllallah” kelime-i tevhidi zikredince, üzerindeki korku geçti. Ve kalp aynası açıldı. Hafi zikri, Peygamber (sav) Efendimiz bu şekilde Ebubekir Efendimize telkin etmiş oldu.

Diğer bir Hadis-i Şerifte:
Hz. Ebubekir-i Sıddık (ra.) ’ın komşusu bir gün Peygamber (sav) Efendimize gelerek;
Ya Rasulullah, Ebubekir’in evinden ciğer kokuları geliyor. Komşusu olduğum ve kaç gündür aç olduğum halde bize ikram etmedi, diye söyler..

Bunun üzerine Peygamber (sav) Hazretleri kalkar ve Ebubekir-i Sıdık (ra)’ın evine gelir. Fakat evin içerisinde yiyecek hiçbir şey yoktur.

Ebubekir Sıddık (ra) Hazretleri, Rasulullah (sav) Efendimize:
Buyur, Ya Rasulullah! Anam, babam sana feda olsun! Sizi buraya getiren sebep nedir? diye sorar.
Ya Ebubekir! Komşusu aç iken, tok yatan bizden değildir. Komşun, senin ciğer yediğini söylüyor. Evinden ciğer kokuları geliyormuş ve sen ona ikram etmemişsin. Bu doğru mu?
Ya Rasulallah! Hâlim Allah-u Teâlâ Hazretlerine ve size malumdur. Ben günlerdir ağzıma bir şey koymadım! Sadece Allah’ı zikrediyordum! dedi ve dilini damağına yapıştırıp; “La İlahe İllallah” demeye başladı.

Biraz sonra evin içerisinde ciğer kokusu gibi bir koku meydana geldi. Peygamber (sav) Hazretleri, Hz. Ebubekir’in komşusuna dönerek: Bahsettiğin koku bu muydu? diye sordu.

O da: "Evet, Ya Rasulallah! Bu kokuydu. Ben anlayamadım. Allah’ım beni affetsin! Sen de affet! Meğerse Ebubekir’in ciğeri Allah aşkından püryan olmuş, gelen koku buymuş, dedi."

Ebubekir Sıddık (ra) Hazretleri, Serveri Kâinat Efendimize:
Ya Rasulullah! Hafi zikre devam ettikçe, bende acayip garaip haller oldu. Nereye baksam sizi görüyorum. Hacete gitmeye dahi utanıyorum. Zevcemle münasebete bile hayâ ediyorum. Bundan dolayı çok mahcubum. Bunda bir hata var mı? diye sordu.

Peygamber (sav) Hazretleri:
Hayır, Ya Ebubekir! “Fenafir-Resül” makamına gelmişsin, dedi.

Ebubekir Sıddık Hazretlerinin yapmış olduğu esmaları değiştirdi ve Hazreti Ebubekir Fenafillâh makamına geldi. O makama ulaştığında;
Ya Rabbi! Ne olur benim bedenimi öyle büyüt ki; “La İlahe İllallah Muhammedun Resülullah” diyen hiçbir mü’min cehenneme girmesin, diye dua etti.

İşte Peygamber (sav) Hazretlerinin terbiyesi altında hafi zikir yapan o mübarek sahabe Allah-ü Teâlâ Hazretlerine vasıl oldu.

“Bunlar (hidayete ulaşan kişiler) iman edenler ve gönülleri Allah’ın zikriyle sükûnete erenlerdir. Bilesiniz ki kalpler ancak Allah ı zikretmekle huzur bulur.” (Rad /28)

Cenabı Zülcelâl Hazretlerine vasıl olmanın ikinci yolu ise; Cehri zikir ile olur.

Hz. Ali (ra) Efendimiz, bir gün Rasulullah (sav) Hazretlerinin hane-i saadetlerine gelir.

Ya Rasulullah! Allah’a varan yolların en kısa olanını, kullarına en kolay gelenini, nezdinde en üstün olanını bana bildir” diye istekte bulunmuş. Bunun üzerine Peygamber (sav) Hazretleri:
Ya Ali! Ben ve benden önceki Peygamberlerin söylediği sözlerin en kabule şayanı; “La İlahe İllallah”, Kelime-i Tevhid’tir. Yedi kat yer ile yedi kat gök terazinin bir kefesine konsa , “La İlahe İllallah” Kelime-i Tevhid de diğer kefesine konsa “La İlahe İllallah” hepsinden ağır gelir, buyurdu.

Hz. Ali (ra) Hazretleri:
Ya Rasulullah, Allah’ı nasıl zikredeyim?

Hz. Peygamber (sav) Hazretleri:
Ya Ali! Dizini dizime daya. Alnını da alnıma koy. Gözlerini kapa ve üç defa söyleyeceğimi dinle. Sonra sende üç defa söyle, ben dinleyeyim.

Akabinde, Peygamberimiz gözünü yumup, yüksek bir sesle, üç kere “La İlahe İllallah” dedi. Hz. Ali (ra) Efendimizde dinledi.
Hz. Ali (ra) Efendimiz gözünü yumup, sesini yükselterek üç defa “La İlahe İllallah” dedi.
Bu şekilde Peygamber (sav) Hazretleri, Hz. Ali (ra) Efendimize cehri zikri telkin etti. (El İnayetür-Rabbaniye)

Mekke Fethi’nde, Kâbe’nin içerisindeki putları sahabeler yıkmaya başladılar. O anda Hz. Ali (ra) Efendimiz, Peygamber (sav) Hazretlerinin yanına gelerek;
Ya Rasulallah! İçerideki Lat ve Uzza putları çok ağır ve yüksek yapılmış, omzuma çıkın da, yıkalım, dedi.

Peygamber (sav) Hazretleri:
Ya Ali! Bende nübüvvet mührü var. Benim ağırlığımı küre-i arz zor tartıyor. Sen beni taşıyamazsın. Onun için, sen benim omzuma çık, buyurdular.

Hz. Ali (ra) Efendimiz:
Aman, Ya Rasulullah! Sizin omzunuza çıkmaya, hayâ ederim! dedi.

Peygamber (sav) Efendimiz, tekrar:

Çık Ya Ali, deyince

Hz. Ali (ra) Efendimiz:
Affet Ya Rabbi!, diyerek, Rasulullah (sav) Hazretlerinin mübarek omuzlarına çıktılar. Put çok ağır ve yüksek olduğundan, Hz. Ali Efendimiz putu iterken dengesini bir an kaybedip aşağıya bakınca, Rasullulah Efendimiz de kendisine baktığını gördü. O anda Hz. Ali (ra) Efendimiz on sekiz bin âlemde Peygamber (sav) Hazretleri’nin cemalini gördü ve Fenafir Resül makamına ulaştı.

Peygamber (sav) Hazretlerinin terbiyesi altında cehri zikre devam eden, Hz. Ali (ra) Efendimiz de, en sonunda fenafillâh makamına geldi. Ve bu makamda; “Ben görmediğim Rabbime iman etmem”, buyurdu.

Allah-u Teâlâ Hazretleri’nin zatında değil, sıfatlarında fani oldu. Hz. Ali  ya da O’nun gibi gerçek, samimi bir şekilde Hakk’a vasıl olup, teslim olan tüm müminlere, bakınız, Yüce Kur’an nasıl müjdelemektedir:
“Sen ancak zikre uyan ve görmeden Rahmandan korkan kimseleri uyarabilirsin. İşte böylesini mağfiret ve güzel bir mükâfatla müjdele.”(Yasin / 11)

Cehri olsun, hafi olsun, ferden olsun, cemaatle olsun; Allah’ı zikir caizdir. Aynı zamanda pek kuvvetli bir sünnettir. Her kişinin ömründe en az bir defa “La İlahe İlallah Muhammedür Rasulullah” demesi ve yüksek sesle söylemesi farzdır.

Hafi ve cehri zikrin ilk öğreticisi Peygamber (sav) Efendimizdir. Rasulullah Efendimiz, hem hafi hem de cehri zikri bizzat yapmış ve sahabelerine de tavsiye edip, yaptırmıştır.

Üstadımız Abdullah Baba (ks) Hz.leri, bu konuyla alâkalı yukarıda detaylı bir şekilde, sahabe hayatından örnekler vererek bizleri aydınlattılar. (Allah Makamlarını Ali kılsın. Âmin!) Biz de, bu konuyla ilgili bazı ayet, hadis ve fetvalardan bir nebze sizlere aktarmak istedik.

Cehri Zikir ile ilgili Cenabı Zülcelal Hz.leri: “Hac ibadetlerinizi bitirince, babalarınızı (bağırarak) zikrettiğiniz gibi, hatta daha kuvvetli bir şekilde Allah’ı zikredin” (Bakara / 200) buyurmaktadır.

El-Esas Fit-Tefsir’de Said Havva merhum şöyle diyor:
“Kurban Bayramı ve teşrik günlerinin (Arefe ve Kurban Bayramının dördüncü gününün) özelliklerinden birisi de; hac farizasını eda edenlerle, etmeyenlerin (yani bütün Müslümanların) toplu olarak cehri (yüksek sesli) bir şekilde tekbir ile Allah’ı zikretmeleridir. Hz. Ömer(ra)’ın Hacda bulunanlarla adeta Mina tekbirlerle sallanırcasına beraber tekbir getirdikleri sabittir. (İsmail Hakkı Bursevi – cilt 1, s.531)

Âraf Suresi 205. Ayetinde geçen;

“Kendi kendine yalvararak, ürpererek, yüksek olmayan bir sesle sabah akşam Rabbini an, gafillerden olma”     emrini delil gösterenler; bu ayete göre cehri zikrin uygun olmadığı görüşünü ileri sürmektedirler. Bu son derece yanlıştır. Zira bütün müfessirlerin ortak görüşüne göre bu ayet, Mekke’de zulmün en şiddetli olduğu devirde inmiştir. Açıktan, Ben Müslüman’ım diyenlerin en ağır işkencelere uğradıkları bir zamanda, Rabbimiz gizli zikri tavsiye etmiştir. Fakat ne zaman ki Medine’de İslam devleti kurulup, hürriyet sağlanmış, işte o vakit cehri zikir de pek çok misali ile tatbik oluna gelmiştir. Müfessirlerin ortak görüşüne göre ayetin; “Yüksek olmayan bir sesle an” kısmının, yüksek sesle zikretmenin mahzurlu olduğu anlamına gelmeyeceği hususunda fikir birliği etmişlerdir. Nasıl ki; “İhramdan çıkınca avlanın” ayetinde, ihramdan çıkan kişinin avlanması farz kılınmıyorsa! Bundan dolayı vuslatta esas olan usuldür.

Şimdi de Rasulullah (sav) ın ve O’nun ashabının cehri zikir yaptıklarına dair bazı rivayetleri nakledelim: "Hadis kitaplarının en sahihi olan Buhari’den naklediyoruz."

İbni Abbas (ra) şöyle buyurmuştur:
“İnsanların farz namazlarından çıktıktan sonra yüksek sesle zikretmesi; ta, Hz. Peygamber (sav) zamanında vardı. Hatta ben namazın bittiğini onların sesini duyunca anlardım.” (Buhari)

Yine bir başka Hadisi Şerifte Ya’la Bin Şeddad diyor ki:
“Babam Şeddad bin evs şu hadisi anlattığı sırada, yine sahabelerden Ubade bin Samit (ra)’de orada bulunuyor ve tasdik ediyordu. Babam şöyle diyordu:

“Bir gün yanında oturduğumuz bir sırada, Hz. Peygamber (sav) ehli kitabı (yani Yahudi ve Hıristiyanları kastederek) İçinizde yabancı kimse var mıdır? buyurdular. Hayır, dedik.
Bunun üzerine kapının kapatılmasını emrettiler ve sonra da; Ellerinizi kaldırınız ve “La İlahe İllallah” deyiniz, buyurdular.

Bizde ellerimizi kaldırdık ve uzun bir müddet “La İlahe İllallah” diyerek zikrettik. Sonunda Hz. Peygamber (sav) şöyle dua etti: "Allah-ü Teâlâ’ya hamd olsun. Ey Rabbim! Sen beni bu kelime ile gönderdin ve bu kelimenin karşılığında cenneti vaat ettin. Sen vaadinden dönmezsin, buyurdular."

Sonrada Hz. Peygamber (sav) bize dönüp:
“Sizi müjdelerim, Allah hepinizi affetti” buyurdular. (Hayatüs-sahabe)

Bu konuda daha pek çok hadis-i şerif zikredebiliriz. Ancak mevzunun anlaşılması için yeterli olduğunu düşünüyoruz.

İşte cehri zikir ve hafi zikrin hak oluşunu ve Allah-ü Teâlâ Hazretlerine vasıl olabilmenin metotlarını, Hz. Peygamber (sav) Sahabe-i Kiram’a, onların durumlarını gözeterek kendilerine cehri zikri ya da hafi zikri telkin etmişlerdir.

Cehri zikrin veya hafi zikrin birbirine karşı herhangi bir üstünlüğü yoktur.

Şimdi de âlimlerimizin konuyla alakalı fetvalarından nakiller yapalım. Bu mesele üzerindeki şüphe ve tereddüt karanlığı, zikir nuru ile kaybolsun.

İbn-i Abidin’de şöyle deniliyor:
Sesli zikrin efdal olduğunu belirten hadisler vardır. Mesela; “Her kim beni cemaat içinde anarsa, ben kendisini daha hayırlı bir cemaat içerisinde anarım”, buyrulmuştur. (Buhari)

Bununla beraber gizli zikrin efdal olduğunu beyan eden hadisler de vardır. Bu iki tür hadislerin anlaşılması şu şekilde olmalıdır: Sesli ve sessiz zikrin ikisi de efdaldir. Ancak bunu uygulayanların haline ve bulunduğu vakte göre değişir.

Nitekim namazda gizli ve aşikâr olmayı gerektiren hadislerin anlaşılması bu şekilde olmuştur.

Zikrin hayırlısı gizli olanıdır. Cehri olanı da buna aykırı değildir. Çünkü bu hadis; riyadan korkulduğu, uyuyanlar uyandığı, yahut namaz kılanlar rahatsız olduğu zamana mahsustur.

Böyle bir durum yoksa âlimler sesli zikrin efdal olduğunu söylemişlerdir. Zira bunda amel daha çoktur. Dinleyenlere de faydası dokunur. Zikreden şahsın kalbini uyandırır, onu düşünmeye sevk eder. Uykusunu düzenler ve neşesini artırır… Meselenin tamamı Fetavayi-Hayriyye’dedir.

Hamevi Haşiyesi’nde İmam Şarani’den naklen şöyle denilmektedir:
Gelmiş geçmiş bütün ulema cemaat halinde zikrin, mescitlerde ve diğer yerlerde müstehap olduğunda ittifak etmişlerdir. Meğerki onların aşikâr zikri uyuyan veya namaz kılan yahut Kur’an okuyan bir kimseyi rahatsız etmemiş ola… (İbn-i Abidin)

Yine aynı kitapta; Cehri zikri hoş karşılamayan bir kaç fetva nakledildikten sonra şöyle deniyor. “Bu mesele (sesli zikir meselesi) Hayriyede yazılmış ve kadıların fetvasındaki (cehri zikir men eden hüküm) zarar verici sesli zikre hamd edilmiştir”, demiş ve şunu eklemiştir.

Bu konuda bir takım hadisler sesli zikri emreder. Bazı hadisler de vardır ki gizli zikri gerektirir. Bu iki grup hadisin arasını şöyle bulmak mümkündür; Yani bu meselede hüküm şahısların ve hallerin değişmesiyle değişir. Riyadan korkulduğu, namaz kılanlar eziyet görecekler ve uyuyanlar rahatsız olacaklar diye korkulduğu vakit gizlice söylemek efdaldir. Eğer bu engeller yoksa sesli söylemek daha efdaldir. Çünkü sesli söylemek daha fazla ameli gerektirir. Bir de onun faydası onu dinleyenlere sirayet eder. Zikredenin kalbi uyanır, gayreti tamamen (Hakkı) düşünceye yönelir. Benliğini tamamen zikre verir. Uykusu açılır ve neşesi daha da artar.”

Cehri zikir ile meşgul olan sahabeler; Hz. Ali, İbni Abbas, İbni Ömer, Ebu Musa, Enes bin Malik, Ebu Hureyre, Abdullah Zülbacedeyn (ra) ile hafi zikir ile meşgul olan Hz. Ebubekir, Hz. Osman, Hz. Selman-ül Farisi, İbni Mesud, Ebu Derda (ra) Sahabe-i Kiram Efendilerimiz her iki yolda da Allah’a vuslat yolunu bulmuşlar, tabiine öğretmişler, kendileri de bizzat tatbik etmişler ve bizlere kadar ulaşmıştır.

Hafi ve cehri zikir hakkında ayeti kerimeler Kuran’da pek çok yerde kayıtlıdır.

Bundan dolayı Mürşid-i Kâmil olan zât, dervişinin durumuna göre cehri zikri veya hafi zikri telkin eder. Derviş kabiliyeti, samimiyeti, muhabbeti, çalışması nispetinde yol alır.

İnşallah hafi ve cehri zikir meselesi bir nebze olsun aydınlatılmış, bu konu hakkındaki şüpheler giderilmiş ve Allah-u Teâlâ’nın zikri teşvik olunmuştur.

Konulara daha çok vakıf olunması açısından Allah’ı zikir hakkında birkaç Ayet-i Kerime aktarmamız uygun olacaktır:
“(Resulüm) Sana vahyedilen, kitabı oku ve namaz kıl. Muhakkak ki namaz kötülüklerden alı kor! Allah’ı zikir elbette (ibadetlerin) en büyüğüdür. Allah yaptıklarınızı hakkıyla bilir.” (Ankebut / 45)

“Şeytan onları (münafıkları) etkisi altına aldı da, Allah’ı zikretmeyi unutturdu. İşte onlar (zikirden uzak münafıklar) şeytanın yandaşlarıdır.” (Mücadele /19)

“İman edenlerin, Allah’ı zikir ve Hak’dan inen Kur’an sebebiyle ürperme zamanı daha gelmedi mi? Onlar daha önce kendilerine kitap verilenler gibi (zikrullahı terk edici) olmasınlar. Onların üzerinden uzun zaman geçti de, kalpleri katılaştı. Onların birçoğu yoldan çıkmış kimselerdir.” (Hadid /16)

“Namazı bitirince de ayakta, otururken, yanları üzerine yatarken Allah’ı zikrederler. Göklerin ve yerin yaratılışı hakkında derin derin düşünürler ve şöyle derler: Rabbimiz! Sen, bunu boşu boşuna yaratmadın. Seni tesbih ederiz. Bizi cehennem azabından koru!” (Ali İmran /191)